اگه تا حالا اسم حشره‌های درخت‌پشته (Treehopper) رو شنیده باشین، احتمالاً اولین چیزی که به ذهنتون می‌رسه شکلای عجیب و بامزه‌شونه! بعضیاشون انگار کلاهخود تیغ‌تیغی دارن، بعضیاشون پشتشون سه‌شاخه زده بیرون یا حتی شبیه توپ یا شاخ شدن. خلاصه محاله ببینی و کنجکاو نشی! جالبه بدونین بالای ۳۰۰۰ نوع مختلف از این حشرات عجیب روی کره زمینه و هر کدوم یه مدل عجیب برای خودش داره که هیچ‌جور با توضیحات قدیمی مثل استتار یا تقلید از طبیعت جور درنمیاد!
یه تیم محقق از دانشگاه بریستول انگلیس تازگیا یه نظریه باحال داده که شاید براتون جالب باشه. اونا میگن این همه تنوع و خل‌خلی بودن شکل بدن این درخت‌پشته‌ها، ممکنه فقط برای خوشگل‌بازی یا دفاع نباشه؛ بلکه احتمالاً تکامل باعث شده اینا برای حس‌کردن برق ساکن (Static electricity) این‌جوری بشن! برق ساکن همون جریانیه که مثلاً وقتی شونه رو می‌کشی تو موهات، برق‌دار میشه و چیزای سبک رو جذب می‌کنه.
کلاً تا حالا همیشه فکر می‌کردیم این شکل‌های عجیب برای دفاع یا استتار استفاده میشن. ولی این پژوهش یه پیچ جذاب به قضیه میده: شاید این شکلای عجیب کمکشون کنه تا برق ساکن دشمن‌های اطرافشون رو تشخیص بدن! مثلاً وقتی یه زنبور یا یه شکارچی نزدیکشون میشه، اگه برق ساکن اون رو بفهمن، سریعتر می‌تونن عکس‌العمل نشون بدن و فرار کنن.
اتفاقاً اولین چیزی که ذهن محققین رو قلقلک داد، این بود که بعضی حشره‌ها مثل زنبورها و کرم‌ها می‌تونن میدان‌های الکتریکی ضعیف رو حس کنن. اینجا سوال پیش اومد: نکنه فرم و شمایل عجیب درخت‌پشته‌ها هم واسه همین باشه؟ برای آزمایش این ایده، اومدن بررسی کردن که شکارچیای اصلی درخت‌پشته مثل زنبورهای وحشی اصلاً چقدر بار الکتریکی دارن. معلوم شد این زنبورا حسابی پر از برق ساکنن و حتی بار مثبت یا منفی‌شون فرق داره! اما مثلاً زنبورهای بی‌نیش که گاهی از درخت‌پشته دفاع میکنن، بارشون خیلی کمتره.
بعدش آزمایش کردن ببینن اصلاً درخت‌پشته‌ها به برق ساکن عکس‌العمل نشون میدن یا نه؟ توی شرایط کنترل‌شده، این موجودات رو در معرض میدان الکتریکی ضعیف قرار دادن و دیدن اینا درجا پا به فرار میذارن! یعنی معلوم شد برق ساکن رو احساس میکنن. جالب اینکه رو ۱۵۱ تا درخت‌پشته از ۱۱ خانواده تکاملی این آزمایش رو انجام دادن و نتیجه همیشه همین بود.
حالا بخش فنی و خفن قضیه: محققین با مدل‌سازی کامپیوتری اومدن از این حشره‌ها مدل سه‌بعدی ساختن و شبیه‌سازی کردن ببینن اطراف اون شاخ و خال و فرم بدن چه خبره اگه برق باشه؟ فهمیدن اون‌هایی که شکل عجیب‌تر دارن (شاخ، تیغ یا توپ و غیره) باعث میشن شدت میدان الکتریکی بیشتری اطراف بدنشون تولید بشه. این یعنی این بدن عجیب غریبا مثل یه آنتن عمل می‌کنه و بهشون حساسیت بیشتری نسبت به برق اطرافشون میده! آنتن یعنی اون چیزی که واسه دریافت سیگنال رادیو یا تلویزیون یا اینترنت استفاده میشه.
تا حالا هرکی از حس الکتریکی حرف می‌زد، یاد ماهی الکتریکی یا کوسه‌ها می‌افتاد. ماهی الکتریکی یعنی اون ماهیایی که با برق از خودشون دفاع میکنن یا شکار می‌گیرن. ولی رو حیوانای خشکی‌زی کمتر کسی بهش فکر کرده بود. حالا این پژوهش نشون داده اصلاً شاید برق ساکن یه عامل مهم توی شکل گرفتن بدن این موجودات باشه!
البته هنوز یه چیز رو قطعی ثابت نکردن: محققین هنوز آزمایش مستقیم ندارن که مثلاً فلان فرم بدن دقیقاً به خاطر برق ساکن فلان شکارچی شکل گرفته باشه. اما میگن اگه بتونن نشون بدن مثلاً یه فرم شاخ‌دار جلوی شکارچی با بار خاصی جواب میده، اون‌وقت قضیه حسابی ثابت میشه و حتی شاید نگاه دانشمندا به تکامل جانورای عجیب تغییر کنه. مخصوصاً که خیلی موجود و گیاه خاص دیگه هم هستن که فرم عجیبی دارن و هیچکس دقیق نمی‌دونه چرا!
در کل، این تحقیق تو مجله معتبر Science منتشر شده و به نظر می‌رسه یه راه تازه برای نگاه کردن به تکامل توی دنیا باز کرده. شاید دفعه بعدی که یه حشره یا عنکبوت با شکل عجیب دیدی، با خودت بگی نکنه اینم داره سیگنال برقی جاهای دور رو می‌گیره؟ خیلی باحاله نه؟
منبع: +
