گنبد طلایی ترامپ؛ وقتی دفاع موشکی بیشتر شبیه فیلم‌های هالیوود میشه!

خب بیا یه داستان عجیب اما واقعی برات تعریف کنم؛ داستانی که بیشتر به فیلمنامه فیلم‌های اکشن هالیوودی می‌خوره تا واقعیت! داستان “گنبد طلایی” ترامپ، یعنی ایده ساخت یه سپر دفاع موشکی فضایی که یه جورایی قراره آمریکا رو مثل یه قلعه محافظت کنه و جلوی حمله موشکی دشمن رو بگیره.

ماجرا از اون‌جایی شروع شد که رونالد ریگان (همون رئیس‌جمهور معروف آمریکا که قبلش بازیگر هم بود) توی فیلمی به اسم Murder in the Air نقش یه مامور مخفی رو داشت که باید از یه “ابر سلاح” محافظت می‌کرد؛ سلاحی که می‌تونست هر هواپیمای دشمن رو تو هوا بزنه و یه جورایی صلح جهانی رو بیاره! همون زمان تو دنیا فقط تو فیلم‌ها این چیزا بود، ولی نزدیک ۴۰ سال بعد ریگان تو دوران ریاست‌جمهوریش واقعاً اومد ایده ساخت یه سپر دفاع موشکی فضایی رو جدی کرد؛ اسمشم گذاشتن “طرح دفاع استراتژیک” یا همون SDI. چون شبیه فیلم جنگ ستارگان بود، بهش گفتن “جنگ ستارگان” یا Star Wars.

حالا، برمی‌گردیم به امروزه! ترامپ سال ۲۰۲۴ دوباره همین رویا رو روی صحنه آورد و گفت می‌خواد یه سپر مدرن بسازه، احتمالاً الهام گرفته از فیلم‌ها و حتی شاید کمی هم فانتزی! گفت تکنولوژی اون موقع جواب نمی‌داد، ولی الان همه چیز فرق کرده. حتی رفت توی یه تجمع انتخاباتی تو نیوهمپشایر و با ادا و اطوار و صداگذاری، عملیات رهگیری موشک رو مثل فیلم اجرا کرد؛ زد به کیبورد خیالی، موشک دشمن اومد “پِشنگ!” و با یه حرکت دست گفت “بوم!” تموم شد!

ترامپ از زمان ریاست‌جمهوریش هم طرفدار سیستم دفاع موشکی اسراییل یعنی “گنبد آهنین” بوده. حالا قول داده مشابهشو به اسم”گنبد آهنین آمریکایی” یا Iron Dome بسازه، بعدش اسم این پروژه شد “گنبد طلایی” یا Golden Dome. حتی تو همون هفته اول ریاست جمهوری جدیدش یه فرمان اجرایی داد برای شروع این پروژه و گفت قراره بخشی از تولید این سیستم توی نیوهمپشایر انجام بشه!

اون چیزی که “گنبد طلایی” رو خاص کرده، شبیه‌سازیش به سیستم SDI ریگان و باور به اینه که یه سپر نفوذناپذیر می‌تونه مثل “چیت کد!” جلو تهدید‌های هسته‌ای رو بگیره و صلح رو بیاره. الانم که درگیری بین ایران و اسراییل دوباره بالا گرفته و حتی حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران صورت گرفته، تیم ترامپ به این قضیه پر و بال بیشتری دادن. خلاصه می‌خوان آمریکا رو به یه قلعه‌ی طلایی تبدیل کنن!

فناوری‌هایی که ترامپ و تیمش براش نقشه کشیدن، خیلی خفن و تخیلی به نظر می‌رسه: یه لایه‌های مختلف از آنتن‌ها، سنسورها، رهگیرها (همون موشک یا لیزر یا هرچی که بتونه موشک دشمن رو بزنه!) که هم تو زمین هستن، هم تو آسمون و هم تو فضا. خیلی از اینا قراره از هوش مصنوعی (Artificial Intelligence یا همون کامپیوترهایی که خودشون فکر و تصمیم‌گیری می‌کنن) برای تشخیص تهدید و مقابله استفاده کنن، کلاً خیلی مدرنه!

یه چیزی که زیاد روش تاکید میشه، بحث اینه که باید رهگیرهای مبتنی‌بر فضا ساخته بشه که بتونن “در فاز بوست” یا Boost Phase یعنی همون چند دقیقه‌ی اول پرتاب موشک که هنوز نزدیک زمین دشمنه و سرعتش پایینه، اونو بزنن. چون معمولاً سیستم‌های زمینی تا موشک بیاد دستشون می‌رسه، خیلی دیر شده. ولی سیستم‌های فضایی درست بالای سر موشک پرتاب‌شده قرار می‌گیرن و سریع‌تر می‌تونن باهاش مقابله کنن. البته این ایده سال‌هاست هست ولی هیچ‌وقت عملیاتی نشده.

ولی خب، این فانتزی‌های هالیوودی در عمل همون‌قدر که جذابه، سخته و چالش عجیب داره! متخصص‌ها مثل “لاورا گرگو” (از دانشمندان امنیت جهانی) می‌گن هنوز هیچ‌کس واقعاً عملی انجامش نداده و همین کار کلی مشکل داره. توی آمریکا حالا یه سیستم دفاع موشکی هست به اسم GMD (Ground-Based Midcourse Defense یعنی دفاع موشکی مبتنی بر زمین واسه فاز میانی مسیر موشک)، ۴۴ تا موشک رهگیر دارن تو آلاسکا و کالیفرنیا، با کلی سنسور و رادار و ماهواره. آزمایش‌ها نشون داده که این سیستم حداکثر ۵۰ درصد احتمال موفقیت داره؛ یعنی نصف موشک‌ها رو ممکنه نزنه!

یه چیزی که جالب‌ترش می‌کنه اینه که سیستم فعلی اصلاً برای حمله‌های وسیع روسیه یا چین طراحی نشده؛ بیشتر برای مقابله با مثلاً کره شمالی یا یه کشور کوچیک ساخته شده. آمریکا تا حالا بالای ۶۳ میلیارد دلار خرج GMD کرده و سالانه ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار دیگه هم هزینه سیستم‌های دیگه دفاع موشکی می‌کنه؛ کلی پول هیولا!

برای “گنبد طلایی”، ترامپ قراره چیزی در حدود ۱۷۵ میلیارد دلار خرج کنه تا آخر دوره ریاستش، تازه طبق بعضی برآوردها این عدد شاید تا ۵۴۲ میلیارد دلار هم بره بالا! چون هنوز دقیق معلوم نیست قرار چند تا رهگیر تو مدار قرار بگیره و چه مدل‌هایی ساخته بشه.

اینجا بحث‌هایی سر این پروژه بین کارشناس‌ها زیاده. مثلاً “لئونور تومرو” (یه مقام سابق پنتاگون تو بخش سیاست دفاع موشکی) می‌گه کلی جای بهبود تو سیستم‌های دفاعی هست که باید روش کار بشه، ولی گیر کار اینه که هر بار بحث SDI و سپر فضایی میاد وسط، کلی مساله سیاسی و استراتژیک و تکنولوژیک ایجاد میشه که ممکنه به ضرر امنیت پایدار دنیا باشه. چون واقعاً عملی کردن این فاز فضایی هم پول می‌خواد، هم احتمالاً باعث واکنش خشن بقیه کشورها، مخصوصاً روسیه و چین میشه.

روس‌ها و چینی‌ها رسماً سال ۲۰۲۵ گفتن این برنامه آمریکا خیلی بی‌ثبات‌کننده‌ست؛ حتی کره شمالی هم تهدید کرد اگه آمریکا همچین کاری رو پیش ببره، فضا می‌تونه به میدان جنگ هسته‌ای تبدیل شه! آره، این حرف‌ها دیگه از شوخی گذشته.

یه نکته جالب دیگه هست که نگاه ترامپ کلاً با ریگان فرق داره. ریگان یه وقتایی حاضر بود این فناوری رو حتی بده به شوروی سابق تا دنیا امن‌تر شه؛ ولی ترامپ زیاد با این چیزها حال نمی‌کنه، دیدش اینه که اول آمریکا، بعد شاید…(البته شوخی هم کرد که کانادا رو مجانی زیر این سپر می‌بره؛ فقط باید بشه ایالت پنجاه‌و‌یکم آمریکا!)

کل ماجرا یه وجه نمادین داره: همون‌طور که ترامپ دوره اولش درگیر ساخت دیوار مرزی با مکزیک شده بود، این بار می‌خواد کلیت آسمون آمریکا رو به یه دیوار غیرقابل نفوذ شبیه کنه، مثل گنبدی که هیچ‌کس نتونه ازش رد شه. یکی از عکس‌های کمپینش هم نشون می‌داد که جلو میز کاریش نشسته و عکس یه سپر طلایی رو گذاشتن که موشک‌های دشمن دارن باهاش نابود میشن!

حالا، خیلی‌ها این رویا رو دوست دارن چون خب، کی بدش میاد جلوی موشک هسته‌ای امنیت داشته باشه؟ اما کارشناس‌ها میگن از نظر تکنولوژی فعلاً بعیده، از نظر سیاسی هم ممکنه حسابی اوضاع رو متشنج کنه. تازه اگر مثلاً دستگاه‌های دفاعی تو فضا خراب شه یا بهش حمله کنن، ممکنه آسمون پر از آت و آشغال فضایی شه و حتی خود سیستم به درد نخور بشه!

تازه بگذریم که ترامپ دوست داره بگه این گنبد عملاً غیرقابل نفوذه و جلوی همه حمله‌ها می‌ایسته؛ ولی خیلیا میگن این بیشتر یه آرزوئه تا واقعیت.

در آخر، چیزی که واضحه اینه که ماجرای گنبد طلایی بیشتر از اینکه یه پروژه عملی باشه، بیشتر شبیه ادامه همون رو‌یای هالیوودی‌یه که سال‌هاست آمریکا رو دنبال خودش کشونده. شاید مهم‌تر از تکنولوژی، تصویر و نماد قدرت و امنیتیه که به مردم القا می‌کنه؛ ولی آیا امنیت واقعی به همین راحتی به دست میاد؟ هنوز هیچ‌کس جواب قطعی نداره.

منبع: +