خب خبر جالبی اومده بیرون که اگه مثل من همیشه فکر می‌کردی اورانوس یکی از اون سیاره‌های خیلی سرد و بی‌حال منظومه شمسیه، الان زمانشه ذهنت عوض شه! خلاصه اتفاق اینه: یه تیم پژوهشی با سرپرستی زین‌یوه یانگ از دانشگاه هیوستون اومدن چند دهه داده‌های فضایی و مدل‌های کامپیوتری رو زیر و رو کردن و با کمال تعجب فهمیدن اورانوس خودش داره گرما تولید می‌کنه! تازه جالب‌تر این‌جاست که این سیاره ۱۲.۵ درصد بیشتر از گرمایی که از خورشید می‌گیره، خودش انرژی داخلی بیرون میده.
حالا چرا این عجیب و غریبه؟ برگردیم به سال ۱۹۸۶، زمانی که فضاپیمای معروف «ویجر ۲» تو یه عبور تاریخی از کنار اورانوس رد شد (ویجر ۲ یه جور سفینه ناسا بود که برای شناخت سیارات بیرونی فرستاده بودنش تا جایی که شده بره بیرون منظومه شمسی). اون موقع بررسی‌های ویجر ۲ این‌طور نشون می‌داد که اورانوس تقریباً هیچ گرمای داخلی خاصی نداره. البته الان تازه کاشف به عمل اومده اون موقع خورشید یه هوای عجیب‌بازی درآورده بود و آب و هوای فضایی (که یعنی انفجارهای خورشیدی و تغییراتی که ناشی از خورشید روی سیارات اثر می‌ذاره) ممکنه باعث اشتباه تو اندازه‌گیری‌ها شده باشه.
ولی بیایم یه مقایسه هم بکنیم: سیارات دیگه‌ای مثل مشتری، زحل و نپتون خیلی بیشتر گرمای داخلی تولید می‌کنن و تقریباً دو برابر از چیزی که از خورشید دریافت می‌کنن، گرما از خودشون بیرون میدن! پس نسبت به اونا، اورانوس هنوز حسابی خنکه ولی دیگه کاملاً یخ هم نیست و داره فعالیت داخلی نشون میده.
دانشمندا می‌گن این قضیه نشون میده که اورانوس هنوز داره کم‌کم گرمای باقی‌مونده از دوران اولیه تشکیلش رو از دست میده. (دوران اولیه سیاره یعنی زمانی که تازه منظومه شمسی داشت شکل می‌گرفت؛ حدود ۴.۵ میلیارد سال پیش!). کلی از پازل منشا اورانوس اینه که فکر می‌کردیم سیاره شاید جایی نزدیک‌تر به خورشید تشکیل شده و بعداً اومده جاش انتهای منظومه. با این تحقیقات، شاید داستان دقیقاً این‌طوری هم نبوده باشه و اصلاً ساختار داخلی اورانوس جور دیگه‌ای باشه که تا حالا فکر نمی‌کردیم!
از اون سمت، این کشف باعث شده جو دانشمندا برای فرستادن یه ماموریت جدید به اورانوس حسابی داغ بشه. برنامه‌ای به نام “Uranus Orbiter and Probe” یا به اختصار UOP (یعنی قراره یه مدارگرد و پروب کوچیک به اورانوس بفرستن و از نزدیک کلی‌شو بررسی کنن) جزو ماموریت‌های خیلی اولویت‌دارِ آکادمی ملی علوم آمریکا تو دهه بعدیه. ولی خب چیزی که واضحه اینه که مسیر هموار نیست؛ مشکلات بودجه‌ای، سیاسی و فنی کم نیست! مخصوصاً با اینکه ناسا همیشه با بی‌پولی و تغییرات بودجویی سر و کله میزنه (مثلاً دوران ریاست جمهوری ترامپ حسابی ساختار بودجه‌های علمی رو بهم ریخته بود).
لی فلتچر، یکی از دانشمندای سیاره‌شناس انگلیسی، گفته: «ما زمان کمی تا پرتاب داریم و باید از یه ماموریت روی کاغذ، برسونیمش به پرتاب واقعی. وقت تلف کردن نداریم!»
یه نکته جالب دیگه اینه که کشف گرمای داخلی اورانوس فقط درباره همون سیاره نیست! دانشمندای این پروژه می‌گن که با فهمیدن اینکه اورانوس چطور گرما رو ذخیره یا دفع می‌کنه، می‌تونیم خیلی بهتر بفهمیم که کل سیارات – حتی زمین خودمون – چه فرایندهای جوی و آب‌وهوایی دارن. (تعادل انرژی یه جور معادله کلیدی برای آب‌وهوای همه سیاراته). یعنی این کشف درباره اورانوس حتی ممکنه کمک کنه مسئله‌هایی مثل تغییرات اقلیمی روی زمین رو هم بهتر درک کنیم!
خیلی باحاله نه؟ تازه عکسای فوق‌العاده جدید هم داریم؛ مثلاً تصویری که تلسکوپ فضایی جیمز وب از اورانوس در فوریه ۲۰۲۳ گرفته بود، هم خود سیاره هم شش تا از ۲۷ تا قمرش رو نشون میده. (تلسکوپ جیمز وب یعنی همون دوربین فوق پیشرفته‌ای که تو فضاست و خیلی دقیق سیارات و کهکشان‌ها رو می‌پاد.)
در نهایت نتایج این مطالعه توی مجله Geophysical Research Letters هم چاپ شده (این مجله یکی از معتبرترین ژورنال‌های علوم زمین و فضاست).
پس خلاصه که اورانوس، این سیاره کم‌حاشیه، یه دفعه کلی بحث و هیجان تو دنیای ستاره‌شناسا درست کرده! شاید یکی از مهم‌ترین درس‌هاش این باشه که باید بیشتر به جاهای «خاک‌خورده» منظومه شمسی سر بزنیم. شاید کلی سورپرایز دیگه هم اونجاها منتظرمونه!
منبع: +
