خب بیا با هم یه موضوع مهم رو قشنگ و خودمونی بررسی کنیم: “PTSD دوران بارداری و بعد زایمان” که اسم کاملش تو مقاله انگلیسی هست Perinatal PTSD یا به اختصار CB-PTSD. PTSD هم یعنی همون اختلال استرس پس از سانحه که معمولاً شنیدیم آدمایی که یه حادثه خیلی سخت براشون رخ میده، ممکناً دچارش بشن – اما اینجا داریم درباره مامانا بعد از زایمان حرف می‌زنیم!
توی لهستان زیاد درباره اینکه چندتا از مامانا این مشکل رو پیدا میکنن یا چه کسایی تو ریسک بیشتر هستن تحقیق نشده بود. واسه همین، یه تیم پژوهشی تصمیم گرفتن ببینن چطور میشه نسخه لهستانی یه پرسش‌نامه به اسم PPQ-II رو معتبرسازی کنن و همزمان بفهمن کدوم فاکتورها بیشتر به این مشکل ربط دارن.
اولش باید بگم این PPQ-II همون پرسش‌نامه خاصیه که به صورت علمی، کمک میکنه بفهمیم کسی دچار PTSD بعد زایمان شده یا نه. واسه اینکه مطمئن بشن واقعا این پرسش‌نامه تو لهستان کار میکنه، اول ترجمه و بعد دوباره ترجمه‌اش کردن (به این کار میگن back-translation که یعنی منظور سوالا گم نشه)، بعد هم چندتا کارشناس روش نظر دادن تا مطمئن شن همه چیز روبه‌راهه.
پژوهش زمستون ۲۰۲۴ اجرا شد و ۲۷۳ تا مامان لهستانی با روش CAWI یا همون مصاحبه اینترنتی کامپیوتری توش شرکت کردن (CAWI یعنی پرسش‌نامه آنلاین که با کمک اینترنت پر میکنن). کلی داده جمع آوری شد و برای تحلیل داده‌ها هم از نرم‌افزارهای IBM SPSS و Jamovi استفاده کردن که اینا ابزارای معروف آماری هستن.
برای اینکه ببینن PPQ-II واقعا کاربردیه، چندتا سنجش علمی روش انجام شد مثل ارزیابی ثبات داخلی (همون internal consistency که مثلاً ببینن آیا جوابا با هم جور در میان یا نه)، اعتبار ساختاری (یعنی ببینن سوالات واقعا سر اصل مطلبن)، و حتی مقایسه با دو پرسش‌نامه معتبر دیگه به اسم PTSD-8 و DASS-21. این دوتا پرسش‌نامه هم هر کدوم برای اندازه‌گیری علائم استرس بعد حادثه و افسردگی/اضطراب استفاده میشن.
وقتی داده‌ها رو بررسی کردن، دو قلمرو اصلی یا domain پیدا کردن که مربوط میشه به “اجتناب/هجوم افکار” (Avoidance/Intrusion) و “برانگیختگی” (Arousal). این دو قلمرو حدود ۶۲٪ از اختلافات نتایج پرسش‌نامه رو توضیح میدن. خیلی ساده بگم: بیشتر نشونه‌های PTSD مامانا تو این دوتا دسته جا میگیره.
یه نکته جالب اینکه امتیاز PPQ-II تا حد خوبی با همون PTSD-8 (ضریب همبستگی 0.43 تا 0.85) و DASS-21 (ضریب همبستگی 0.54 تا 0.78) همخونی داشت. یعنی هرکی تو اینا بالا بود، تو اون یکی هم امتیازش بالا میشد – خلاصه نتایج مطمئنه.
اما کی‌ها بیشتر درگیر این مشکل میشن؟ گفتن:
- مامانایی که زایمان سزارین داشتن.
- اونایی که بچه‌شون بعد تولد رفته تو بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU همون جاییه که نوزادایی با مشکل جدی رو مراقبت میکنن).
- مامانایی که بچه‌شون نقص مادرزادی یا به قول خودشون congenital defects داشته یعنی از اول یه جور نقص یا بیماری مادرزادی داشته.
- و کسانی که وضعیت اقتصادی‌شون پایین‌تر بوده.
به طور خلاصه، هرچی ماجرا واسه مامان یا نوزاد سخت‌تر بوده یا شرایط مالی مناسب نبوده، علائم PTSD هم بیشتر دیده شده.
نتیجه نهایی چی شد؟ نسخه لهستانی PPQ-II خیلی معتبر و قابل اعتماده و به درد تست کردن PTSD تو مامانا می‌خوره. از همه مهم‌تر، نشون داد که روش زایمان، وضعیت نوزاد بعد تولد و شرایط مالی مامان واقعاً تاثیر دارن که چقدر این مشکل جدی پیش میاد. پس باید توی خدمات پزشکی، بیشتر به این موضوعات اهمیت بدن، مامانا رو از نظر روحی غربالگری کنن و به خصوص کسایی که تو گروه پرخطر هستن، حسابی حمایت کنن تا مشکلات روحی بعداً کمتر بشه.
در کل، مقاله داره میگه خانما بعد زایمان علاوه بر دردای فیزیکی، ممکنه از لحاظ روانی هم خیلی اذیت بشن و باید جدی گرفته بشه. حتی اگه تو لهستان انجام شده باشه، این نکته‌ها همه‌جا کاربرد داره؛ مخصوصاً تو جامعه‌هایی که نگاهاشون به سلامت روان کمی کمتره!
منبع: +
