خب دوستان، بیاید با هم یه نگاهی بندازیم به یه تحقیق خیلی جالب که جدیداً درباره افرادی که احساس می‌کنن حافظه‌شون داره کم میشه (یعنی همون SCD یا Subjective Cognitive Decline) انجام شده. اول بذارید توضیح بدم SCD چیه: وقتی کسی خودش فکر می‌کنه حافظه یا تمرکزش داره ضعیف میشه، ولی هنوز تو آزمایش‌ها، مشکل خاصی نشون داده نمی‌شه. معمولاً این آدما بالای ۵۰ یا ۶۰ سال سن دارن و یه چیزی رو خودشون متوجه میشن ولی آزمایش‌ها بهمون نمی‌گه که حتماً آلزایمر دارن. اما واقعیت اینه که ریسکشون برای دمانس (یعنی زوال عقل)، مخصوصاً آلزایمر، بیشتره.
حالا مشکل چیه؟ این افراد معمولاً یه سری علائم خفیف روانی مثل اضطراب یا افسردگی هم تجربه می‌کنن که خودشون باعث میشن احتمال افت کارکرد مغز بالاتر بره.
حالا تحقیق چی می‌گه؟ دانشمندان اومدن یه پروژه راه انداختن که توش می‌خواستن تاثیر یه جور مداخله (یا همون “اینترونشن”) چندبخشی رو بررسی کنن—یه برنامه‌ای که توش از واقعیت مجازی کاملاً همه‌جانبه (IVR یا Immersive Virtual Reality – یعنی عینک می‌زاری و میفتی تو یه دنیای دیگه!) و پزشکی از راه دور (Telemedicine – یعنی بدون اینکه بری مطب پزشک، از راه دور با دکتر یا مشاور حرف می‌زنی و خدمات می‌گیری) استفاده شده تا به این افراد کمک کنه.
تو این برنامه، مغزشون رو با تمرین‌های مخصوص واقعیت مجازی، هم تمرین دادن و هم یه سری آموزش‌های سالم زندگی و سلامت براشون گذاشتن. کاملن گفتن که هدفشون اینه که ببینن این برنامه می‌تونه واقعاً حافظه و مغزشون رو تقویت کنه یا نه.
حالا روش کار چی بود؟ ۷۵ نفر با SCD رو جمع کردن و اونا رو به صورت تصادفی (یعنی قرعه‌کشی‌طور!) به سه گروه تقسیم کردن:
1- گروه مداخله چندبخشی: تو این گروه، هم تمرین‌های مغزی مخصوص SCD تو فضای واقعیت مجازی انجام دادن و هم آموزش‌های سبک زندگی و سلامت رو گرفتن.
2- گروه فقط تمرین مغزی: اینا فقط تمرین‌های مغزی مخصوص واقعیت مجازی رو داشتن و آموزش سلامت رو با یه چیز جایگزین (مثلاً یه برنامه بی‌اثرتر) مقایسه کردن.
3- گروه کنترل فعال: این گروه هم از لحاظ تمرین مغزی و هم آموزش، برنامه‌هایی رو داشتن که خیلی تاثیری روشون نداشته (تا بفهمن تغییرات فقط به خاطر خود برنامه هست یا نه).
تمام این برنامه‌ها تو محیط واقعیت مجازی اجرا شده و با همون پزشکی از راه دور به خونه افراد رسیدن. تو هر برنامه، قراره ۲۰ جلسه تو خونه برگزار شه (هر هفته ۴ جلسه، هر جلسه ۳۰ دقیقه) و کل برنامه تو ۵ هفته تموم میشه. یعنی دیگه لازم نیست بری کلینیک و این خودش خیلی کار رو برای افراد مسن یا اونایی که مشغولن یا جابه‌جایی براشون سخته، آسون‌تر می‌کنه.
حالا قراره چی رو اندازه‌گیری کنن؟ قبل و بعد برنامه، چند تا چیز رو بررسی می‌کنن:
- هدف اصلی: اینکه آیا این برنامه چندبخشی واقعاً کارکرد مغز رو بهتر می‌کنه یا نه. کارکرد عینی یعنی بر اساس تست‌ها واقعاً بخشی از مغز یا قدرت فکر بهتر شده باشه.
- هدف‌های فرعی: مشکلات ذهنی (یعنی احساس خود فرد نسبت به حافظه‌ش)، علائم روانی مثل افسردگی یا اضطراب، کیفیت زندگی، و حتی اینکه مغز چطور تو بخش‌هاش با هم حرف می‌زنن (که بهش می‌گن “ارتباط عملکردی نورونی”). ارتباط عملکردی نورونی یعنی ببینیم مناطق مختلف مغز موقع حل مساله خوب با هم هماهنگ میشن یا نه.
- اینکه اصلاً آدما با همچین تکنولوژی‌هایی حال می‌کنن یا نه! یعنی آیا راحتن با عینک واقعیت مجازی و پزشکی از راه دور یا وسط راه بی‌خیال میشن؟
فاز بعدی اینه که بررسی کنن چه عواملی موثره روی اینکه این تمرین‌ها برای هر کی جواب بده یا نه. بالاخره همه مثل هم نیستن و شاید یه گروه خاص بیشتر سود ببرن.
نکته آخر و مهم اینه که اگر این روش جواب بده، چون هزینه زیادی نداره و از راه دور انجام میشه، می‌تونه برای پیشگیری از دمانس تو آینده خیلی به درد بخوره—خب، کی بدش میاد از اینکه یه ابزار هیجان‌انگیز برای سالم موندن مغزش باشه و عینک بزنه و بدون دردسر تمرین کنه؟
یه نکته اداری هم: این مطالعه تو ClinicalTrials.gov در تاریخ ۲۴ می ۲۰۲۴ ثبت شده و شماره ثبتش هم NCT06429215 هست، که این یعنی همه چی شفاف و اصولیه.
در کل این پژوهش پتانسیل داره نشون بده روش‌های مدرن مثل واقعیت مجازی و پزشکی از راه دور می‌تونن جلوی کاهش حافظه و زوال عقل رو بگیرن، اونم بدون اینکه نیاز به حضور فیزیکی تو مراکز درمانی باشه. یعنی آینده درمان و پیشگیری، می‌تونه راحت‌تر، جذاب‌تر و حتی سرگرم‌کننده‌تر باشه!
منبع: +
