کرکس‌ها رو همیشه تو فیلم‌ها و داستان‌ها به عنوان پرنده‌های شوم نشون میدن؛ مثلاً تا یکی تو بیابون داره جون می‌ده، کلی کرکس بالای سرش دور خودشون می‌چرخن، انگار منتظرن طرف تموم کنه! اما واقعیت این شکلی نیس و این تصویر بیشتر تو فیلما ساخته شده تا واقعیت.
کریس مک‌کلور که توی تیم پژوهشی پرندگان شکاری به اسم Global Raptor Impact Network کار می‌کنه، میگه تا حالا ندیده کسی رو که کرکس‌ها واقعاً دور یه آدم در حال مرگ بچرخن! خب واقعم این اتفاق خیلی بعیده، چون تعداد آدمای در حال مرگ تو طبیعت اونقدر زیاد نیست که برای کرکس‌ها جذاب باشه.
حالا بیاید واقعاً ببینیم چرا کرکس‌ها اینقدر تو آسمون می‌چرخن؟ حقیقت اینه که این حرکتشون، بیشتر از اینکه با ددمنشی و انتظارِ مردن کسی ارتباط داشته باشه، یه دلیل فوق‌العاده علمی داره: استفاده از “ترمال”ها! ترمال، یعنی ستون‌هایی از هوای گرم که به خاطر تابش خورشید از سطح زمین بلند می‌شن. وقتی خورشید یه نقطه رو گرم می‌کنه، هوای اونجا سبک‌تر میشه و بالا می‌ره و یه جور آسانسور نامرئی واسه پرنده ها درست می‌کنه.
معمولاً این ترمال‌ها شبیه گردباد کوچیکن؛ نزدیک زمین کوچیک‌ان و کرکس‌ها رو مجبور می‌کنن دور خودشون دایره‌های کوچیک بزنن، ولی هرچی بالاتر می‌رن و هوا گرم‌تر و ستون هوا گنده‌تر میشه، دایره‌هاشون بزرگ‌تر میشه. جالب اینجاست که پرنده‌های شکاری دیگه مثل عقاب‌ها و بازها هم همین کارو می‌کنن، چون ترمال براشون راه اصلی و بی‌دردسرِ بالا رفتنه.
پس یعنی اگه یه روزی کرکس‌ها رو دیدی دارن تو آسمون می‌چرخن، بیشتر دارن کیفشو می‌برن و انرژی ذخیره می‌کنن تا منتظر مردن کسی باشن! البته دنبال غذا هم هستن؛ کرکس‌ها مرده‌خوارن (Carrion یعنی لاشه‌ی حیوانات که مرده‌خوارها باهاش تغذیه می‌کنن) و غذای اصلیشون لاشه حیواناته. بعضی گونه‌هاشون مثل turkey vulture (کرکس بوقلمونی) حس بویایی فوق‌العاده قوی‌ای دارن و با یه بوی خاص به اسم ethyl mercaptan که از لاشه‌ها بلند میشه، غذاشونو پیدا می‌کنن، حتی اگه لاشه بین کلی درخت قایم شده باشه و با چشم نتونن ببیننش.
وقتی یه لاشه پیدا کنن، ممکنه اول دور لاشه بچرخن که مطمئن بشن حیوان واقعاً مرده و ببینن آیا حیوانات شکارچی بزرگ‌تر قبلاً لاشه رو باز کرده‌ن یا نه (چون اینجوری خوردنش برا کرکس راحت‌تر میشه)، و خلاصه مطمئن شن که محیط امنه و کسی مزاحمشون نمی‌شه.
یه باور اشتباه دیگه اینه که کرکس‌ها باعث پخش بیماری می‌شن. برعکس، مک‌کلور میگه این پرنده‌ها حکم نظافتچی‌های طبیعتو دارن! معده‌شون یه جور اسید و باکتری قوی داره که اکثر میکروب‌ها و حتی ویروس‌های خطرناک مثل سیاه‌زخم (Anthrax) و هاری (Rabies) و سالمونلا یا وبا رو کامل نابود می‌کنه. پس کرکس‌ها با خوردن لاشه‌ها، جلوی پخش بیماری رو می‌گیرن و نقش مهمی تو حفظ سلامت محیط دارن.
این موضوع رو تو هند خیلی جدی شد؛ چند دهه پیش کرکس‌های هندی تقریباً از بین رفتن چون دیکلوفناک (یه نوع مُسکن غیر استروئیدی واسه گاوها) بهشون آسیب زد و وقتی لاشه گاوی که این دارو رو گرفته بود رو می‌خوردن، کلیه‌شون از کار می‌افتاد و می‌مردن. تا اواسط دهه ۹۰ میلادی، جمعیت‌شون تقریباً به صفر رسید و چون دیگه لاشه‌خوار نبود، کلی باکتری و بیماری (مثلاً هاری) پخش شد و فقط بین سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ نیم میلیون نفر به خاطر همین موضوع جونشونو از دست دادن! پس می‌بینید نبود کرکس‌ها چه فجایعی می‌تونه درست کنه.
از اونور یه فایده دیگه کرکس‌ها اینه که دانشمندا بهشون جی‌پی‌اس (سیستم موقعیت‌یاب ماهواره‌ای) وصل می‌کنن تا رفتارشونو دنبال کنن و جاهایی که شکارچیای غیرقانونی (پوچرها یعنی آدمایی که شکار غیرمجاز می‌کنن) حیوانات رو کشتن رو زودتر بفهمن. چون کرکس‌ها اولین موجوداتی‌ان که سراغ لاشه‌های بزرگ که با شکار غیرقانونی درست شدن می‌رن، و وقتی یه‌دفعه دسته زیادی کرکس دور و بر یه منطقه جمع شدن، دانشمندا می‌فهمن که اونجا احتمال زیاد شکار غیرقانونی رخ داده.
حالا هر وقت کرکس‌ها رو دیدین که تو آسمون دور دور می‌کنن، یادتون باشه خیلی هیجان‌انگیزتر و مفیدتر از اون چیزین که توی فیلمای قدیمی نشون داده می‌شن! واقعاً میشه گفت کرکس‌ها ناجی‌های خاموش طبیعت‌ان.
منبع: +
