حتماً این روزها زیاد اسم هوش مصنوعی یا همون AI رو شنیدین. هوش مصنوعی یعنی سیستمی که می‌تونه کارهایی مثل فکر کردن یا تصمیم‌گیری، مثل مغز آدم‌ها، انجام بده. خب حالا بیاین یه داستان جالب برا‌تون تعریف کنم درباره اینکه این تکنولوژی چطور وارد دنیای چشم‌پزشکی شده و داره حسابی به دکترها توی تشخیص و درمان عیوب انکساری چشم کمک می‌کنه!
اول یه توضیح کوچیک: عیوب انکساری همون نزدیک‌بینی و دوربینی و آستیگماتیسم و ایناست؛ یعنی مشکلاتی که باعث میشه تصویر روی شبکیه چشم درست نیفته و آدم تار ببینه.
توی یه تحقیق خیلی کامل، کلی از این مقاله‌ها و پژوهش‌های مربوط به هوش مصنوعی و مشکلات بینایی رو جمع کردن و بررسی کردن تا بفهمن AI دقیقاً چه کمکی به تشخیص، شناسایی، پیش‌بینی و حتی درمان این عیوب می‌کنه.
برای این کار، محقق‌ها سراغ دیتابیس‌های معروف مثل PubMed و Web of Science و Google Scholar و… رفتن و هر چی مقاله درباره نقش AI توی عیوب انکساری بود از روز اول تا ژانویه ۲۰۲۵ رو زیر و رو کردن (یه توضیح کوچولو: دیتابیس یعنی پایگاه داده یا همون منبع اطلاعاتی بزرگ که دانشمندا مقالات رو اونجا پیدا می‌کنن).
خلاصه از بین ۶۲۸۸ مطلب، فقط ۴۵ تا واجد شرایط بودن و ریختن توی سبد بررسی. از اینا هم ۱۹ تا مقاله رو دقیق‌تر برای تحلیل عددی انتخاب کردن. توی این مطالعات، حدود ۵۵ درصدشون از روش Deep Learning استفاده کرده بودن (یعنی یادگیری عمیق، یه نوع الگوریتم هوش مصنوعی که با مغز آدم‌ها شبیه‌سازی میشه) و ۴۴ درصدشون از Machine Learning (یا یادگیری ماشینی، که یه جور هوش مصنوعی ساده‌تره که ماشین با داده‌ها یاد می‌گیره بدون اینکه دقیقاً برنامه‌نویسی بشه).
حالا بریم سراغ نتایج جالبش. با کمک این روش‌ها، حسایسیت (Sensitivity یعنی درصد تشخیص درست بیماران) به طور میانگین ۹۴٪، و ویژگی (Specificity یعنی توانایی تفکیک درست افراد بیمار و سالم) رسید به ۹۶٪! یعنی تقریباً بیشتر مواقع، سیستم‌ها درست تشخیص داده بودن که کی مشکل داره و کی نداره.
یه سری اعداد و روندهای دیگه هم بررسی کردن. مثلاً برای پیش‌بینی اینکه کی ممکنه در آینده دچار مشکلات انکساری بشه هم هوش مصنوعی کارش بد نبوده: حساسیتش ۸۷٪ و ویژگی همون ۹۶٪. همینطور شاخص‌هایی مثل DOR (نسبت شانس تشخیص درست) و SROC (خلاصه منحنی عملکرد تشخیص گیرنده – یعنی اینکه مدل چقدر بین بیماران و افراد سالم فرق می‌ذاره) رو هم گزارش کردن؛ مدل‌ها اعدادشون خیلی بالابوده و این عالیه.
تو بخش‌هایی که روی پیشرفت بیماری کار کردن، معیارهایی مثل AUC (Area under curve یعنی یه جور شاخص کلی برای نمایش دقت مدل)، R² (ضریب تعیین – هر چی به ۱ نزدیک‌تر باشه، مدل دقیق‌تره)، و MAE (میانگین خطای مطلق، هر چی کمتر باشه بهتره) اومده بود وسط. برای درمان هم عملکرد مدل‌ها متفاوت بوده، ولی باز هم اعداد جذاب و امیدوارکننده‌ای دیدن.
در کل، جمع‌بندی این تحقیق اینه: هوش مصنوعی – بویژه یادگیری ماشینی و یادگیری عمیق – کاملاً نشون داده که می‌تونه توی مدیریت و کنترل مشکلات انکساری چشم، حسابی کمک‌کننده باشه. اما هنوز جا داره بهتر بشه؛ محقق‌ها گفتن لازمه مدل‌هایی ساخته بشه که روی دیتای متنوع‌تر و آدم‌های مختلف‌تر آموزش ببینن تا توی همه جاها کاربرد داشته باشن.
در مجموع، به نظر میاد آینده چشم‌پزشکی با هوش مصنوعی خیلی هیجان‌انگیز و روشن باشه و شاید روزی برسه که یه اپلیکیشن تو گوشیت نشون بده چه مشکلی داری!
خب، اینم از داستان جذاب هوش مصنوعی و سلامت چشم! هر سؤالی داشتی تو کامنت‌ها بپرس 😊
منبع: +
