بیاید یهکم درباره یه موضوع مهم اما گاهاً دستکمگرفته شده حرف بزنیم: تفکر انتقادی! یعنی همون مهارتی که باعث میشه بتونیم اطلاعات و دلایل رو خوب ارزیابی کنیم و کلاً خیلی عمیقتر به مسائل نگاه کنیم. تفکر انتقادی (Critical Thinking یا به اختصار CT) رو اگه بخوام ساده توضیح بدم، یعنی یکی بتونه بدون تعصب، منطقی و با دقت به دادهها فکر کنه و هر موضوعی رو الکی نپذیره!
حالا کلی ابزار هست که برای سنجش این مهارت ساخته شده، ولی بیشترشون یه سری ایراد دارن: یا خیلی طولانی هستن، یا فقط برای رشتههای خاص مانند پزشکی و پرستاری طراحی شدن، یا اصلاً رو همه قابل اجرا نیستن. تیمی از محققای ایتالیایی اومدن این موضوع رو جدی گرفتن و یه ابزار جدید ساختن تا این مشکلات رو حل کنن؛ اسمش هست مقیاس نگرش به تفکر انتقادی یا همون CTAS (Critical Thinking Attitude Scale).
چی شد که این ابزار به وجود اومد؟ خب، دانشجوهای ایتالیایی توی سنجش این مهارت واقعاً ابزار مناسبی نداشتن، مخصوصاً چیزی که همه رشتهها رو پوشش بده و به درد دانشگاه بخوره. محققای این مطالعه گفتن: بیا یه مقیاس بسازیم که هم معتبر باشه و هم برای طیف وسیعی از دانشجوها جواب بده.
روش کارشون این بود:
✅ فاز اول (Study 1):
یه سری دانشجو (۲۱۱ نفر) اومدن پرسشنامه CTAS رو جواب دادن. تحلیل عامل اکتشافی روی جوابها نشون داد که این ابزار چهار بُعد اصلی داره:
۱. سیستماتیک بودن (systematicity): یعنی فرد همهچیزو با برنامه و نظم میسنجه و قضاوت عجلهای نمیکنه.
۲. دنبال حقیقت بودن و ذهن باز (search for truth and openness): یعنی دوست دارن واقعیت رو پیدا کنن و به راحتی رو حرفشون پافشاری نمیکنن، اگه دلیل بهتری ببینن نظرشون رو عوض میکنن.
۳. تحلیلگری (analyticity): یعنی کلی به جزئیات دقت میکنه و رو هر چیزی دقیق فکر میکنه.
۴. کنجکاوی (inquisitiveness): یعنی همیشه دنبال یادگیری بیشتر و کشف مسائل جدید هستن.
جالب اینجاست که اعتبار داخلی هرکدوم از این بُعدها خیلی بالا بود (یعنی آلفای کرونباخ بالای ۰.۷۸؛ آلفای کرونباخ یعنی یه شاخص آماری برای سنجش هماهنگی داخلی سوالاتی که یه مضمون رو میسنجن).
✅ فاز دوم (Study 2):
تو این مرحله تعداد شرکتکنندهها یهدفعه زیاد شد (۵۷۷ نفر). با تحلیل عاملی تاییدی همون ساختار چهارعاملی تأیید شد و حتی اعتبار مجموعش فوقالعاده شد (آلفای کرونباخ ۰.۹۳)! بعدش اومدن CTAS رو با دو ابزار دیگه مقایسه کردن:
- Critical Reasoning Assessment (CRA): این تست مهارتهای استدلال انتقادی رو میسنجه.
- Big Five Inventory – کوتاهشده BFI-10: این یکی ویژگیهای شخصیتی اصلی آدمها رو بررسی میکنه.
نتیجه چی بود؟ همبستگی مثبت بین CTAS و این دو ابزار نشون داد که ابزار خودشون واقعاً چیز خوبی رو اندازه میگیره. حتی یه ابزار دیگه به اسم DBQ (Dysfunctional Beliefs Questionnaire) رو هم وارد کار کردن که میاد باورهای ناسالم رو میسنجه. نتیجه جالب اینکه CTAS با این ابزار رابطه منفی داشت؛ یعنی هرکی نگرش انتقادی قویتر داشت، کمتر باور ناسالم تو ذهنش داشت.
خب، همه اینا یعنی چی؟ یعنی CTAS واقعاً ابزار قابل اعتمادیه برای فهمیدن اینکه یه دانشجو چقدر از نظر فکری انتقادی و تحلیلی هست. چیزی که هم معتبره، هم کاربردی، هم برای فرهنگ ایتالیا جوابه، هم تو رشتههای مختلف کاربرد داره.
کلاً این پژوهش باحال یه خلا مهم رو پر کرده و میتونه پایهای باشه برای همه برنامههایی که دنبال تقویت تفکر انتقادی تو دانشگاهها و دانشجوها هستن. تازه با استفاده از این مقیاس، راحتتر میشه تحقیقها و آموزشهای بهتر برای مهارت تفکر انتقادی طراحی کرد و نتیجهگیری دقیقتر داشت.
در کل اگه شما هم دوست دارید خود یا دوستاتون رو بسنجید که چقدر دید انتقادی دارید (حالا چه تو دانشگاه، چه زندگی روزمره!)، CTAS میتونه ابزار فوقالعادهای باشه: هم معتبر، هم علمی و هم خوشدست!
منبع: +
