بذارید یه خبر عجیب و دلهرهآور رو براتون تعریف کنم درباره جنگل آمازون! دانشمندا اخیراً کشیدن بیرون که این جنگل داره به سمت یه شرایط آبوهوایی به اسم «hypertropical» یا «فوقگرمسیری» میره. حالا این یعنی چی؟ ببین، هوای فوقگرمسیری یعنی جایی که آبوهواش از اون چیزی که ما الان به عنوان استوایی میشناسیم فراتر میره؛ عملاً جایی که خیلی وقته زمین تجربهش نکرده!
طبق تحقیقات جدید که تو مجله Nature اومده، اگه اوضاع همینجوری بمونه، تا سال ۲۱۰۰ ممکنه آمازون ۱۵۰ روز در سال با این خشکسالیهای حسابی گرم روبهرو بشه، حتی تو فصلی که معمولاً بارونی بوده! یعنی «دوره مرطوب» هم دیگه اونقدرا مرطوب نیست. این شرایط باعث میشه خشکسالیهای شدیدتر و پُر تکرارتری سراغ منطقه بیاد و خیلی از درختا دوام نمیارن.
یه توضیح کوچیک: خشکسالی یا drought یعنی مدت طولانی بارون نمیاد و همهچی خشک میشه!
این آبوهوای عجیب قبلاً فقط بین ۴۰ تا ۱۰ میلیون سال پیش تو دورههای eocene و miocene (یعنی دورههایی خیلی قبلتر از ظهور انسان!) تو زمین بوده. مثلاً تو دوره میانه ایوسین، دمای متوسط زمین ۲۸ درجه سانتیگراد بوده – تقریباً ۱۴ درجه گرمتر از الان! اون موقع حتی جنگلای نزدیک خط استوا هم کمتر درخت همیشهسبز و مانگرو داشتن.
نکته جالب اینه که الان آمازون فقط گاهی چند روز تا چند هفته در سال دچار خشکسالی و گرمای زیاد میشه، ولی بخاطر تغییرات اقلیمی– climate change یعنی همون گرمایش جهانی، که بیشترمون شنیدیم – دوران خشکش هر سال داره طولانیتر میشه و روزهای خیلی گرم تو سال داره زیاد میشه.
یکی از دانشمندای این تحقیق، جف چمبرز از دانشگاه برکلی، میگه این آبوهوا دیگه یه چیزی فراتر از حد نرمال جنگلهای استواییه و اسمش رو گذاشتن «فوقگرمسیری».
این بندههای خدا اومدن و ۳۰ سال داده جمع کردن: دما، رطوبت، رطوبت خاک، شدت نور و… حتی با سنسورای پیشرفته آب و شیره درختا رو هم چک کردن تا بفهمن در شرایط خشکسالی چه بلایی سرشون میاد. نتیجه؟ درختا برای مقابله با خشکی، منافذ برگاشونو میبندن تا آب رو از دست ندن. ولی خب، این کار باعث میشه دیگه نتونن CO2 – همون دیاکسیدکربن که گیاه لازمه واسه رشد و ترمیم – رو جذب کنن. اینجوری که پیش میره، وقتی خشکسالی خیلی شدیده، بعضی درختا از گرسنگی دیاکسیدکربن میمیرن!
یه نکته باحال دیگه: وقتی رطوبت خاک برسه زیر ۳۳٪ (یعنی فقط یکسوم خاک آب داره)، توی شیره درختا مثل رگای بستهشده خون انسان، حباب و توده تشکیل میشه و جریان شیره رو قطع میکنه. اگه این بلا زیاد بشه، دیگه خداحافظ درخت!
دانشمندا این اتفاق رو تو دو سال النینو – یه پدیده آبوهوایی بزرگ تو اقیانوس آرام که آبوهوا رو کلی تغییر میده – سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۲۳ هم دیدن. جالبه که حتی تو محلهای دیگه آمازون هم حد رطوبت بحرانی همینه. خلاصه این آستانه برای مرگ درختا، تقریباً ثابته.
الان نرخ مرگومیر سالانه درختای آمازون یه ذره بیشتر از ۱٪ هست، اما دانشمندا میگن ممکنه تا سال ۲۱۰۰ برسه به ۱.۵۵٪. شاید بگی خب این که عدد بالایی نیست، ولی واسه جنگلی به عظمت آمازون، عدد خیلی بزرگیه و میتونه همهچی رو زیرورو کنه.
یه نکته جالب برای علاقهمندا: درختای سریعالرشد یا همون اونایی که زود رشد میکنن، بیشتر در معرض خطرن! چون برای رشد سریعشون حسابی به آب و CO2 نیاز دارن. اونایی که کند رشد میکنن، مثل شیهواکو (Dipteryx micrantha) یا زردایپه (Handroanthus chrysanthus)، احتمالاً تو این آبوهوای سخت یه مدت بیشتری دووم بیارن– البته اگه با تنش آبی و گرمای بیشتر کنار بیان.
حالا اگه وضعیت همینجوری بمونه و جلوی انتشار CO2 گرفته نشه، کمکم همین وضع تو جنگلای غرب آفریقا و جنوب شرق آسیا هم رقم میخوره. و خب، چون جنگلا کلی CO2 تو هوا رو جذب میکنن، آسیب بهشون یعنی کلی دیاکسیدکربن اضافی تو جو جمع میشه و اوضاع اقلیم خرابتر هم میشه.
حرف آخرِ نویسندههای تحقیق هم اینه: اینکه این سناریوی تلخ واقعاً رخ بده یا نه، خیلی بستگی به ما داره؛ اگه هی گازهای گلخانهای رو بیحساب بریزیم تو هوا، زودتر این فاجعهی فوقگرمسیری رو میسازیم. پس میشه گفت آینده آمازون بستگی به کارای ما داره، نه فقط طبیعت! 😉
منبع: +
