بذار همین اول داستان رو بهت بگم: باستان‌شناس‌ها توی جنوب اسپانیا، نزدیک یه شهر کوچیک به اسم Teba، یکی از بزرگ‌ترین و سالم‌ترین گورهای سنگی ماقبل تاریخ رو پیدا کردن. به این گورها می‌گن “دولمن” (Dolmen) – یعنی همون سازه‌های عظیم‌الجثه با سنگ‌های بزرگ که معمولاً واسه خاکسپاری یا مراسم تدفین می‌ساختن. حتی توی اروپا، آسیا و آفریقا هم از اینا پیدا شده و خیلی معروفن، مثل سنگ آرتر (Arthur’s Stone) یا دلمن ۷۰۰۰ ساله Guadalperal تو خود اسپانیا.
حالا این یکی که بهش “لالنتخوئلا” (La Lentejuela Dolmen) می‌گن، واقعاً یه چیز دیگست! نه‌تنها بیشتر از ۴۳ فوت (تقریباً ۱۳ متر) طول داره، بلکه چند تا اتاق و محل مخصوص استخوان‌ها (بهش می‌گن “اوسیوری” Ossuary، یعنی جایی که استخوان‌ها رو جمعی نگه می‌دارن) و کلی لوازم عجیب درش پیدا شده. تازه سازه‌ش انقدر خوب حفظ شده که محقق‌ها بیشتر از همیشه می‌تونن بفهمن قبایل اون دوران چجوری زندگی و مراسمشونو برگزار می‌کردن.
این کشف بیشتر از ۵۰۰۰ سال قدمت داره و کلی نگاه جدید روی مراسم تدفین، ساختار اجتماعی و حتی تجارت اون دوران توی جنوب شبه‌جزیره ایبری (همین اسپانیا و پرتغال امروزی) باز می‌کنه. مثلاً پیدا شدن آثاری مثل نوک پیکان، تیغه‌های بزرگ از سنگ چخماق، یه جور نیزه عجیب به اسم “هالبرد” (Halberd، که سرش مثل تبره و یه مدت نماد قدرت و مقام بوده) و چیزهایی از عاج، کهربا و صدف نشون می‌ده مردم اون زمان اصلاً محدود و بسته نبودن؛ بلکه حسابی با مناطق دیگه تجارت داشتن، حتی چیزایی که باید کلی راه رو از کنار دریا یا مسیرهای طولانی رد می‌کردن تا به دست بیاد، توی قبر پیدا شده! مثلاً صدف توی یه منطقه تقریباً بیابونی، خودش یعنی کلی رفت و آمد و معاشرت با ساحل و آدمای دیگه.
استاد Juan Jesús Cantillo می‌گه صدف‌هایی که توی این گور کشف شده، نشونه اهمیت داشتن دریاست واسه این آدم‌ها – یعنی حتی برای مردم وسط خشکی، داشتن جنسای دریایی یه جور کلاس اجتماعی حساب می‌شده! به قول رسانه ها، وقتی عاج و کهربا به چشم می‌خورن، معلومه قبیله‌های اسپانیا یه پای ثابت تجارت‌های بزرگ عصر برنز بودن و تو شبکه‌های بین‌المللی اون دوران حسابی نقش داشتن.
جالب‌تر اینکه دیوارهای این دولمن با تخته‌سنگ‌های بزرگ عمودی (بهشون می‌گن “اورثوست”، مثلاً هرکدومشون دو متر قد دارن!) ساخته شده. کل سقف رو هم با سنگ‌فرش سنگین پوشوندن و روش یه تپه کوچیک مصنوعی از مخلوط شن و سنگ ریزه ریختن. اصلاً ظاهرش طوریه که یا واسه نشون دادن مرز قلمرو بوده، یا به عنوان محل برگزاری مراسم مذهبی، یا حتی رصد ستاره‌ها مثلاً در انقلاب تابستانی (یعنی همون اولین روز تابستون که خورشید مستقیم‌ترین نورش رو می‌زنه).
این پروژه شگفت‌انگیز رو تیم دانشگاه کادیز به سرپرستی دکتر Eduardo Vijande و دکتر Serafín Becerra انجام داده و می‌گن حالا با این کشف، هم می‌تونیم بیشتر درباره نظام اجتماعی و نقش‌های اجتماعی مردم اون دوران بفهمیم، هم بفهمیم چه‌جوری با جوامع دیگه ارتباط داشتن.
از نظر جون دوباره باستان‌شناس‌ها، وسایل جنگی مثل هالبرد – که بیشتر نشونه قدرت و طبقه بالا بوده – و چینش دقیق استخوان‌ها و اشیاء، نشون می‌ده اینجا با یه مراسم جمعی حسابی، پلن شده و پر از جزئیات روبروییم. حتی می‌شه گفت هرکی توی این گور دفن شده آدم مهم و شاید رئیس قبیله بوده. قرار دادن اشیایی مثل پیکان، خنجر یا تبر هم با هدف مشخصی توی مراسمشون بوده؛ انگار داشتن یه پیغام اجتماعی و نمادین می‌فرستادن.
حالا دانشمندها هرچی پیش برن، علاوه بر تحلیل استخوان‌ها و پیدا کردن سرگذشت صاحبان این گور، دنبال منشأ این مواد عجیب و شیوه ساخت اشیاء تزئینی و سلاح‌ها هم می‌رن. نتایج این تحقیق‌ها کلی به بحث درباره نظام قدرت، مالکیت زمین و تجارت اون عصر کمک می‌کنه.
در نتیجه، این دولمن معرکه حالا تبدیل شده به یه پنجره واقعی به زندگی و فرهنگ مردم عصر برنز جنوب اروپا. واسه خیلیا که دوست دارن بدونن اول تمدن تو اروپا چجوری شکل گرفته، اندلس و کشفیاتش یکی از مهم‌ترین نقاط دنیاست!
منبع: +
