اگه اهل ورزش یا تماشای مسابقات باشی، مطمئناً دیدی یا حتی خودت تجربه کردی که یکی یهو وسط بازی با یه گرفتگی عضله خشکش می‌زنه و باید بزنه کنار. این اتفاق واقعاً وحشتناک و دردناک می‌تونه باشه! اسم علمی این قضیه هم “گرفتگی عضلات ناشی از ورزش”ه. برای سال‌ها همه فکر می‌کردن دلیلش فقط کم‌آبی یا به هم خوردن توازن الکترولیت‌هاست (الکترولیت یعنی اون مواد معدنی مثل سدیم و پتاسیم که برای کارکرد درست بدن لازمن). ولی واقعیت اینه که هنوز خیلی سؤال بی‌جواب مونده بود. مثلاً بعضیا کاملاً هیدراته‌ان (آب کافی خوردن) ولی بازم دچار گرفتگی می‌شن، یا یکی تو هوای گرم و مرطوب بازم خیلی راحت بازی می‌کنه!
حالا تحقیقات جدید دارن می‌گن داستان فقط خورد و خوراک نیست! اصلاً شاید موضوع اصلی همینی نباشه که فکر می‌کردیم. دانشمندا الان دارن بیشتر به چیزایی مثل نوع سطحی که روی اون ورزش می‌کنی توجه می‌کنن. منظورم مثلاً همین فرق چمن طبیعی با چمن مصنوعی، سفتی یا نرمی زمین و این چیزاست. شاید باورت نشه ولی اینکه تو عادت کردی روی چه زمینی تمرین کنی می‌تونه باعث بشه عضلاتت زودتر خسته بشن و رفتارشون قاطی کنه.
خب، قضیه دقیقاً چیه؟ وقتی ماهیچه‌هات خسته می‌شن، ارتباط سیستم عصبی با اون‌ها به‌هم می‌ریزه. سیستم عصبی یه جور فرماندهه که تصمیم می‌گیره کی ماهیچه باید منقبض یا ریلکس شه. توی این خستگی‌ها، یه سری سنسور به اسم دوک عضلانی (این سنسور کشش عضله رو می‌سنجه) سیگنال انقباض بیشتر می‌فرستن، ولی بازخورد بازدارنده از یه بخش دیگه به اسم Organs Golgi tendon کم میشه (این عضوی همون جاییه که ماهیچه به تاندون وصل میشه و وظیفه‌ش شبیه پارکینگ بریک عضله‌س!). نتیجش: ماهیچه قاطی می‌کنه و همین جوری بی‌اراده سفت میشه – همون cramp لعنتی!
حالا وقتی روی زمینی بازی کنی که سازگاری نداری، یعنی مثلاً معمولاً رو زمین نرم تمرین می‌کنی ولی مسابقه واقعی روی زمین سفت برگزار میشه، این تفاوت باعث میشه عضلاتت زود خسته بشن. خستگی زودرس باعث اختلال تو همون فرمان‌های عصبی میشه و خلاصه احتمال گرفتگی بالاتر میره.
یه تحقیق، تیم پژوهشی نشون داد که اگه دو گروه دونده روی زمین‌هایی با سفتی و کشسانی مختلف بدوند، حتی ۱۳ درصد فعالیت عضلاتشون فرق داره! یه تحقیق دیگه حتی نشون داد که در مورد ران پا (hamstring)، این تفاوت به ۵۰ درصد فعالیت هم می‌رسه! یعنی واقعاً جدی باید گرفتش. در کل، مهندسی و مکانیک بدن نشون می‌ده که این کاهش یا افزایش سفتی و کشسانی سطح زمین، روی خستگی ماهیچه و بار وارد روی مفاصل تأثیر مستقیم داره.
خطرناک‌تر از همه، اون عضلاتی هستن که از چندتا مفصل رد می‌شن، مثل همین همسترینگ (ران پشت پا) که انگار بیشتر هم درگیر این داستان میشه.
چه جوری حلش کنیم؟ یه راه جدید اینه که بیایم بانک اطلاعاتی یا دیتابیس درست کنیم که مثلاً ویژگی‌های زمین‌های چمن یا کفپوش سالنای مختلف رو ثبت کنیم. بعدش مربیا می‌تونن تمرین‌هایی طراحی کنن که تقريباً همون ویژگی‌هایی رو داشته باشه که توی زمین مسابقه قراره باشی. پس بدن و سیستم عصبی ورزشکار غافلگیر نمیشن!
مثلاً یه تیم فوتبال رو فرض کن که همیشه روی چمن طبیعی نرم تمرین می‌کنه ولی قرار مسابقه رو چمن مصنوعی سفت بده. اگه بدنشون رو به اون شرایط جدید عادت ندن، بی‌شک وسط مسابقه ممکنه گرفتگی عضلات سراغشون بیاد. حتی بسکتبالیستا هم باید این موضوع رو جدی بگیرن، مثلاً تمرین کنن روی کفپوشای فرسوده یا نرم تا بدنشون برای زمین بازی‌های خارجی آمادگی پیدا کنه.
کلید این کار تمرین منظم روی انواع سطح‌هاست. این‌جوری بدن و سیستم عصبی کم‌کم به سختی زمین‌های مختلف عادت می‌کنه و احتمال خستگی یا گرفتگی پایین میاد.
البته این به این معنی نیست که آب خوردن مهم نیست! تغذیه و نوشیدن همچنان فاکتور اصلیه، ولی دیگه باید به کفی کفش، اصطکاک و عادت به سطح محل بازی هم اهمیت بدیم. اگه این کارا رو کنیم، دنیای ورزش حرفه‌ای یه قدم به پیشگیری قطعی از cramp نزدیک‌تر میشه.
یادت باشه، تکنولوژی هم وارد میدون شده: الان دارن حسگرهایی (wearable biosensors یعنی ابزارهای کوچکی که به بدن وصل می‌شن و فعالیت عضلات و خستگی عصبی رو لحظه‌ای نشون می‌دن) می‌سازن که می‌تونن میزان خستگی رو زودتر هشدار بدن. حتی شاید هوش مصنوعی بیاد و برنامه تمرین رو بر اساس خستگی فردی هر نفر، هماهنگ کنه؛ یا مربی‌ها بتونن با این اطلاعات، تصمیم بگیرن که کی باید تعویض بشه یا حتی جنس زمین رو تا جایی که میشه تغییر بدن.
در نهایت، اگه ورزشکارا رو خوب و علمی برای سطوح مختلف آماده کنیم، احتمال آسیب و گرفتگی ماهیچه کم میشه و بهترین بازیکنا دقیقاً وقت مسابقه آماده و سالم می‌مونن.
پس اگه اهل ورزش حرفه‌ای یا حتی عادی هستی، به نوع زمین و تطبیق باهاش دقت کن؛ شاید راز اینکه دیگه سراغت cramp نیاد همین زیر پاته! 😉
منبع: +
