یه خبر جالب بگم که اگه عاشق دایناسورها و موجودات عجیبغریب باشی، کف میکنی! حدود ۶۶ میلیون سال پیش، درست توی جایی که الان ایالت داکوتای شمالیه، یه خزندهٔ دریایی عظیمالجثه به بزرگی یه اتوبوس شهری، توی رودخونهها زندگی میکرده. اسم این قلدر، موزاسور هست؛ موزاسورها همون خزندههای دریایی غولپیکرن که تو دوران دایناسورها یهجوری سلطان دریاها بودن.
حالا چجوری فهمیدن یه همچین موجودی اونجا زندگی میکرده؟ ماجرا از کشف یه دندون موزاسور تو حوالی بیسمارک توی داکوتای شمالی تو سال ۲۰۲۲ شروع شد. تیمی بینالمللی از محققها از آمریکا، سوئد و هلند دور هم جمع شدن تا این دندون رو بررسی کنن؛ این دندون مربوط به یه نوع خاص موزاسور به اسم پروگناتودونتینه بوده که قدش تا ۱۱ متر هم میرسیده! یعنی همقد و قواره بزرگترین نهنگهای قاتل امروزی! خلاصه یه شکارچی تمام عیار!
چیزی که قضیه رو جالبتر میکنه اینه که کنار این دندون، بقایای دندون یه تیرانوسوروس رکس (همون دایناسور معروف که همیشه تو فیلمها میبینیمش!) و همچنین آروارهٔ یه کروکودیل رودخونهای هم پیدا شده. همهی اینا مال یه بازهٔ زمانی، حدود ۶۶ میلیون سال پیش بودن. حالا سوال اینه: مگه موزاسورها نباید تو دریا زندگی میکردن؟ این یکی چطور سر از رودخونه در آورده؟
جواب این سوال رو دانشمندها با استفاده از آزمایش ایزوتوپها پیدا کردن. (ایزوتوپ یعنی نوعی از یه عنصر که تعداد نوترونهاش با بقیه فرق دارن، و با آنالیز نسبتشون میتونن بفهمن موجودات تو چه آبی زندگی کردن.) اونا تو دانشگاه آمستردام، آنالیز ایزوتوپی روی مینای دندون انجام دادن و دیدن که نسبت ایزوتوپهای اکسیژن توی این دندونها فرق داره با موزاسورهایی که توی آب شور دریا بودن. این نسبت بیشتر به آب شیرین میخورد، یعنی این موزاسورها با زندگی توی رودخونهها و آب شیرین خودشون رو وفق داده بودن. حتی آنالیز نشون داد این هیولاها به اندازه عمق آب دریایی که فامیلهاشون شنا میکردند، عمق نمیرفتن و غذای متفاوتتری هم میخوردن، مثلا شاید جنازه دایناسورهایی که تو آب افتاده بودن رو میخوردن!
راستی، جالب اینجاست که دو تا دندون موزاسور دیگه هم از جاهای اطراف همین منطقه پیدا کردن که مال دوره کمی قدیمیتر بودن و اونارو هم که تست کردن، دیدن همون امضای آب شیرین توشون هست. یعنی، موزاسورها طی میلیون سال آخر قبل انقراضشون حسابی وارد فضای رودخونهای و آب شیرین شده بودن.
در واقع، اواخر دوره کرتاسه (Kretaceous یعنی اون دَوره از زمان دایناسورها که قبلش کرتاسه و بعدش انقراض بزرگه)، توی منطقهای به نام Western Interior Seaway – یه جور دریای بزرگ داخلی که قاره آمریکا رو به دو قسمت تقسیم میکرد – آب کمکم از شور به حالت لبشور و بعد شیرین تغییر کرد؛ تقریباً چیزی شبیه خلیج بوتنیا امروزی. (لبشور یا Brackish یعنی آب نه شورِ دریایی، نه شیرینِ رودخونه، یه چیزی بین این دوتاست.)
محققها میگن این تغییرات باعث شده لایههای سبکترِ آب شیرین، روی آب سنگینتر و شور بشینن؛ این ساختار رو هالوکلاین (Halocline) میگن. همین موضوع راه رو برای موزاسورها باز کرده تا خودشون رو با آب شیرین وفق بدن و حتی خیلی راحت با تغییرات زندگی کنن.
این مسئله تنها برای موزاسورها نبود. الان هم دلفینهای رودخانهای – که در اصل اجداد دریایی داشتن – توی آب شیرین زندگی میکنن. یا حتی کروکودیلهای لبشور که هم تو دریا راحت شنا میکنن و هم توی رودخونهها شکار میکنن. به این روند «بازگشت به آب شیرین» میگن که ظاهراً واسه شکارچیهای بزرگ خیلی هم مشکل نبوده!
در کل، نتایج این تحقیق عجیب و جذاب رو تو ژورنال علمی BMC Zoology روی ۱۱ دسامبر منتشر کردن. خلاصه بچهها، اگه زمانی رفتین داکوتای شمالی، خودتونو جای دایناسورهای اون دوره بذارین؛ شاید یه موزاسور غولپیکر تو رودخونهها دنبالتون میکرده! 😉
منبع: +
