خب بچه‌ها بشینین براتون یه داستان پزشکی عجیب و جالب تعریف کنم! یه خانم ۳۷ ساله اهل فیلادلفیا اومده اورژانس، با درد و ورم شدید و کلی کبودی روی زانوی چپش. تازه این جریانات همش بعد از این شروع شد که یه گان ماساژ (یعنی همون وسیله‌ای که می‌زنن عضله‌ها رو شل کنه) رو انداخته بود به پای خودش!
از اول ماجرا بگم. خانم قصه ما سال‌ها بود که بخاطر یه لخته خون توی ریه‌هاش و سکته‌ای که به خاطر یه نقص مادرزادی قلبش (یعنی یه سوراخ کوچیک که باعث شد لخته بره تو مغزش) براش پیش اومده بود، داروی ضدلخته—یا همون رقیق‌کننده خون—می‌خورد. تازه خون‌ریزی‌های شدید دوران قاعدگی هم داشت.
دکترها اولش فکر کردن شاید این کبودی‌ها بخاطر ضربه گان ماساژ باشه (گان ماساژ گاهی می‌تونه به عضله آسیب بزنه). پاییشون رو عکس گرفتن ولی نشون داد مفصلش سالمه و هیچ لخته جدیدی هم نداره. فقط کبودی و تورم و کمی خونریزی زیر پوستی داشت. بهش گفتن گان ماساژ رو بی‌خیال شه و داروهاشم ادامه بده، بره خونه و بعدا بررسی کنن.
چند هفته بعد، خانم دوباره برگشت؛ این‌بار با تنگی نفس و سرگیجه! کبودی‌ها هم هنوز بودن. ام‌آر‌آی نشون داد توی عضله پاش یه کوفتگی (اصطلاحاً muscle contusion یعنی همون له‌شدگی با ضربه به بافت) هست. آزمایش خونش هم نشون داد هم گلبول قرمزاش و هم هموگلوبینش (هموگلوبین یعنی اون چیزی که اکسیژن رو تو خون حمل می‌کنه) خیلی پایین اومده. یعنی شدیداً کم‌خون شده بود.
دکترها اول فکر کردن فقر آهن داره، براش آزمایش آهن گرفتن و دیدن واقعاً سطح آهنش هم پایین اومده. پس براش قرص آهن و آمپول آهن نوشتن. حتی از معده و روده هم آندوسکوپی و کولونوسکوپی گرفتن ببینن خونریزی داره یا نه—جوابشون اما همه عادی بود!
حالا مشکل اینجا بود که با همه اینا، همچنان کم‌خونیش درست نمی‌شد. براش چند بار خون تزریق کردن، هر دفعه عددها بالا رفت ولی سریع دوباره افت کرد! انقدر اوضاع عجیب شده بود که حتی داروی رقیق‌کننده خونش رو قطع کردن و یه وسیله داخل رحمی (یعنی همون IUD، ابزاری که تو رحم می‌ذارن تا خونریزی ماهیانه رو کم کنه یا بندازه) براش گذاشتن تا خونریزی‌هاش قطع بشه.
ولی هرچی بیشتر گذشت حالش بدتر شد؛ دوباره اومد اورژانس با درد قفسه سینه، عرق‌های شبونه، لاغر شدن، و نفس تنگی وحشتناک! وقتی معاینه‌اش کردن دیدن ریه‌هاش مشکلی نداره، ولی عکس و سونوگرافی نشون داد قسمت راست قلبش حسابی بزرگ و ضعیف شده. و فشار ریه‌هاش خیلی بالاست. این رو تو طب بهش می‌گن “pulmonary hypertension” یعنی فشار بیش از حد داخل عروق ریه.
شب بیمارستان اوضاعش وخیم‌تر شد. بردنش بخش مراقبت ویژه (ICU). همین‌جا بود که پزشکان یه نکته عجیب دیدن: دور فولیکول‌های موی پاش نقطه‌های قرمز ریز وجود داشت و موهاش هم به شکل پیچی کلفت (مثل سیم‌پیچ) دراومده بود و لثه‌هاش ورم کرده و بنفش شده بود. این علائم، بچه‌ها، دقیقا کلاسیک‌ترین نشونه‌های “کمبود ویتامین C” یا همون اسکوربوت هستن! (اسکوربوت یعنی بیماری ناشی از کمبود ویتامین سی، که تو تاریخ معروفه… مخصوصاً ملوانای قدیم زیاد می‌گرفتن، چون ماه‌ها میوه و سبزی نمی‌خوردن!)
آزمایش گرفتن و متوجه شدن ویتامین C خونش تقریباً صفره! حالا چرا این خانم اینجوری شده بود؟ خودش گفت هروقت مرکبات (پرتقال و لیمو و اینجور چیزها) می‌خوره، کهیر می‌زنه، واسه همین سال‌ها سراغشون نرفته! (راستی، ویتامین C فقط تو مرکبات نیست، خیلی میوه‌ها و سبزیجات دیگه هم دارن…) پزشکان نگفتن که بقیه غذاها چی می‌خورده، ولی خب تو مصرف ویتامین C کمبود داشته قطعا.
وقتی بدن ویتامین C نداشته باشه، هیچ‌جوری نمی‌تونه “کلاژن” بسازه (کلاژن همون چیزی هست که حکم داربست بدن رو داره، یعنی بافت و رگ‌ها و پوست و … رو محکم نگه می‌داره). وقتی کلاژن درست ساخته نشه، رگ‌ها ضعیف می‌شن و خون ازشون نشت می‌کنه، کبودی‌ها دیر خوب می‌شن، زخم‌ها نمی‌بندن، و حتی گاهی قلب و ریه هم داغون می‌شن!
خلاصه، دکترها سریع براش دوز بالای مکمل ویتامین C شروع کردن. فقط ۴۸ ساعت بعد حالش اینقدر بهتر شد که از ICU آوردنش بیرون! مرخص شد و براش مکمل ویتامین C، مولتی‌ویتامین آهن‌دار و داروی فشار ریه نوشتن. تو هفته‌های بعد، هم خونش بهتر شد، هم لثه و کبودی‌ها رفتن پی کارشون، نفس‌کشیدنش درست شد، و دوباره تونست رقیق‌کننده خونش رو بگیره. جالب اینجاست که فقط شش ماه بعد، اصلا دیگه داروی فشار ریه هم نیاز نداشت، قلبش به وضعیت طبیعی برگشت و مثل قبل از ماجرای کبودی دوباره تونست ورزش کنه.
حالا چرا این قصه عجیبه؟ اسکوربوت رو همه با “ملوان‌های قدیم” می‌شناسن، ولی هنوزم تو دنیای امروزی ممکنه آدمای عادی—حتی تو آمریکا—بگیرنش! اکثر کسایی که اسکوربوت می‌گیرن، فقط سریع خسته می‌شن، زود کبود می‌شن یا یه کم کم‌خون می‌شن؛ ولی این خانم دیگه آنقدر شدید گرفت که باید مدام خون تزریق می‌کرد، یعنی بدنش حتی به آهن جواب هم نمی‌داد، این مورد خیلی نادره و حتی تو مقالات پزشکی کم پیدا می‌شه!
یه نکته عجیب دیگه هم این بود که فشار خون ریه و قلب راستش به خاطر اسکوربوت بالا رفته بود؛ که فقط با ویتامین C درست شد و با داروهای عادی جواب نمی‌داد. خلاصه این پرونده ثابت کرد اسکوربوت هنوز هم هست، می‌تونه خیلی شدید باشه و حتما باید تو شرح‌حال مریض، تغذیه‌اش رو بپرسی، مخصوصاً وقتی هیچ سرنخی پیدا نمی‌کنی!
آخرش هم بگم: یادتون باشه این مقاله فقط برای اطلاعات عمومیه و حکم توصیه پزشکی نداره! هرچی مشکوک شدین، برید پزشک متخصص.
منبع: +
